21 maart 2018
Kort verhaal
Roger Marie Bricoux
Ik zal nooit vergeten hoe Wallace zijn lessenaar rechtop zette, zijn bladmuziek van de grond raapte, zijn viool onder zijn kin klemde, en opnieuw inzette. De energie van zijn strijkstok was minstens even vastberaden en onweer- legbaar als de schok zoals die even daarvoor door de eetzaal was gegaan. Zonder verder overleg volgden wij.
Er wordt soms gedaan alsof we een stelletje idioten waren. Die door bleven spelen terwijl eerst de vloer begon te kantelen, en later het water naar binnen gutste. Soms wordt er beweerd dat we zo decadent waren dat we ons niet voor konden stellen dat wij het niet zouden overleven. Terwijl het precies omgekeerd is.
Ik denk dat geen van ons de verhalen had geloofd die verteld werden toen we aan boord gingen. Een schip dat niet kan zinken. Laat me niet lachen. De gedachte alleen al dat mensen ook maar iets kunnen maken wat niet uit- eindelijk ten onder zal gaan is zo ongeveer het tegenover- gestelde van wat wij maken. Of maakten, moet ik zeggen. Want samen met het schip, zijn wij die nacht opgeslokt door de oceaan.
Misschien hadden we kunnen overleven. Als we waren gestopt met spelen hadden we een reddingsboot kunnen vinden. Maar dan nog. Dan hadden we andere mensen van onze sloep af moeten trekken. Om te overleven moet je vechten.
De beslissing om niet te vechten namen wij al jaren eerder. Wij besloten dat we niet wilden overleven maar wilden leven. Die beslissing namen we lang voor we een ensemble waren. Wie wil overleven gaat in het leger, in de politiek of werken bij een bank. Allemaal eerbare beroe- pen. Maar wij hadden een andere keuze gemaakt.
Een keuze zou ik het trouwens niet eens durven noemen. Ik koos voor de cello niet omdat ik naïef was, of omdat ik dacht dat ik de wereld er mee kon redden. Ik heb de cello niet eens gekozen. Mijn ouders waren muzikan- ten, en als ik die nacht niet was verdronken hadden mijn kinderen ook een instrument gespeeld.
Ik maakte al muziek, ver voor ik begreep dat je in het leven keuzes kan maken. Misschien was het omdat de keu- ze voor mij al gemaakt was, dat ik snel begreep dat keuzes maken niet betekent dat je het lot kan tarten.
Mijn leraar, op het conservatorium van Monaco, vergeleek muziek vaak met de golven op zee. Hoewel de zee op het eerste gezicht nauwelijks van vorm verandert, zie je bij nadere inspectie dat geen golf ooit hetzelfde is.
Dat iedere golf en daarmee de zee, voortdurend van vorm verandert. Precies om die reden, klinkt een melodie ook nooit hetzelfde. Een instrument bespelen was volgens hem gelijk aan zo gecontroleerd mogelijk varen op de gol- ven van de zee.
Om dat te illustreren legde hij mijn cello voorzichtig op haar rug voor ons op de grond. De kam en de snaren omhoog. Mijn strijkstok pakte hij met twee handen bij het uiteinde vast en hij sleepte hem door de lucht alsof het een peddel was en mijn cello een Canadese kano.
‘De enige controle die we hebben,’ zei hij, ‘is hoe we de peddel in het water steken. Hoe we op de golven van de zee, de balans van de kano proberen te vinden.’
Natuurlijk, iedere slag heeft gevolgen. Zelfs voor golven die lang na onze dood duizenden kilometers verderop tegen het strand zullen slaan. Toch betekent dat niet dat we invloed hebben op de zee. Je kan hooguit stellen dat we door te peddelen even de illusie van controle vinden. En dat die illusie ons even het gevoel van balans geeft dat we nodig hebben om niet door wanhoop overmand te worden.
Het gaat pas mis op het moment dat mensen in die illusie gaan geloven. Het moment waarop ze ervan over- tuigd raken dat ze daadwerkelijk controle hebben over de oceaan.
Dat is het verschil tussen muziek maken en lawaai ma- ken. Het verschil tussen leven en overleven. Wat wij deden op het moment dat er paniek uitbrak in de eetzaal was leven. Terwijl iedereen om ons heen probeerde te over- leven. En in essentie is dat wat we altijd al deden op het moment dat we onze muziekinstrumenten vasthielden. Leven in plaats van overleven.
Wat dat betreft verschilde de nacht van 15 april 1912 niet wezenlijk met die van 14 april 1912.
Dat we doorspeelden was geen heldendaad, en ook geen naïviteit. We deden wat we altijd deden. Zoals een ijsberg doet wat een ijsberg doet.
Volg Micha