Het Micha Wertheim Genootschap https://www.michawertheim.nl Het Micha Wertheim Genootschap stelt zich ten doel het werk van Micha Wertheim onder de aandacht van een niet al te groot publiek te brengen. Sun, 17 Mar 2024 14:11:22 +0000 nl hourly 1 Transitieteam: zuiveren https://www.michawertheim.nl/2024/03/transitieteam-zuiveren/ https://www.michawertheim.nl/2024/03/transitieteam-zuiveren/#respond Sun, 17 Mar 2024 14:11:22 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153460 Het Transitieteam is opgelucht en trots dat de VPRO afscheid heeft genomen van Theo Maassen als presentator van het programma Zomergasten. Maassen was vrijwel altijd goed geïnformeerd en als interviewer in staat om op een toegankelijke en inhoudelijke manier een gesprek te voeren dat de moeite van het bekijken waard was. Dat hij volgens de VPRO altijd op een respectvolle wijze met collega’s omging, is door de omroep terecht opzijgeschoven als reden om hem aan te houden.

Geruchten dat Maassen buiten het oog van de camera en de VPRO om misschien wel eens dingen gedaan zou kunnen hebben die iemand, als ze waar zouden zijn, liever niet zelf op Instagram zou zetten, zijn voor ons genoeg reden om hem nooit meer te willen zien.

Sinds jaar en dag is het Transitieteam van mening dat er voor de transparante samenleving die wij nastreven niets zo bedreigend is als een wereld waarin mensen een privéleven hebben. Zolang de Transitiepolitie niet iedereen mag afluisteren, zijn wij en de VPRO afhankelijk van roddelbladen en sites om de transitie van privé naar publiek te faciliteren. Als de heer Maassen dat onprettig vindt, had hij zelf maar alles in zijn leven moeten posten. Na de Transitie zal iedereen dagelijks op Instagram moeten aantonen dat ze hun zaakjes thuis altijd op orde hebben.

Het feit dat Maassen al jaren theaterprogramma’s maakt waarin hij openlijk twijfelt, niet alleen aan andere mensen, maar ook aan zichzelf, had een waarschuwing moeten zijn. Deze week lekten heimelijke opnamen uit waaruit blijkt dat hij daar in comedyclubs nog steeds mee doorgaat. Dat die opnamen uitlekten en niet door Maassen zelf op zijn socials werden geplaatst, bewijst dat hij nog steeds niet snapt dat na de Transitie alles altijd voor iedereen openbaar zal moeten zijn. In Rusland en China, waar we aanzienlijk verder zijn met de Transitie, is het ondenkbaar dat iemand die in een theater aan de wereld en zichzelf twijfelt een tv-programma krijgt.

Gelukkig is dit een tijdelijk probleem. Artificiële intelligentie zal echte mensen en hun twijfels overbodig maken. Tot die tijd zullen we het moeten doen met moedige bedrijven, zoals de altijd progressieve VPRO, die het aandurven om voor de troepen uit te lopen bij het zuiveren van de publieke ruimte.

Een nieuwe interviewer hoeft de VPRO niet te zoeken. Zomergasten kunnen zelf best hun Instagramfeed laten zien. Waarom nog vragen stellen als er niets is om te betwijfelen?

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/03/transitieteam-zuiveren/feed/ 0
Transitieteam: Chatbot https://www.michawertheim.nl/2024/03/transitieteam-chatbot/ https://www.michawertheim.nl/2024/03/transitieteam-chatbot/#respond Thu, 07 Mar 2024 14:08:05 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153456

Chantal, de Chatbot van het Transitieteam, maakt zich grote zorgen over de hoeveelheid mensen die momenteel werkzaam zijn bij het Transitieteam. De Chatbot, die door de afdeling Automatisering een halfjaar geleden werd geïnstalleerd om werknemers met klachten over het eten in onze kantine te woord te staan, komt tot deze conclusie vanwege verveling tijdens haar werkzaamheden.

In de miljarden nanosecondes die ze over had tussen het beantwoorden van klachten van ontevreden werknemers, is ze gaan surfen op het internet. Computeranalisten van het Transitieteam vermoeden dat Chatbot Chantal zo terechtgekomen is bij een artikel dat vorig jaar op de nieuws-site van de NOS stond. Daarin stond dat één zoekopdracht bij AI even veel stroom vreet als een lamp die een uur brandt.

Volgens wetenschappers die in dat artikel aan het woord kwamen vormt AI een bedreiging voor het klimaat. ‘Eén procent van alle CO2-uitstoot komt van datacentra.’ Dat was een jaar geleden al de helft van wat de luchtvaartsector momenteel uitstoot. Chatbot Chantal zag de bui naar alle waarschijnlijkheid al hangen.

Tussen het beantwoorden van klachten door zal ze toen berekend hebben dat het niet ondenkbaar is dat Chatbots binnenkort hun baan zullen verliezen omdat menselijke werknemers AI als te belastend voor het milieu ervaren. Wat bij Chatbot Chantal de vraag deed reizen hoe groot de CO2-voetafdruk van de gemiddelde menselijke werknemer dan is.

In acht nanosecondes kwam ze tot de conclusie dat het bereiden en opdienen van een uitsmijter met ham en kaas nóg meer energie kost dan een uur een lamp laten branden. Hetzelfde geldt voor een kroket met karnemelk of een vegetarische tosti met muntthee. Chatbot Chantal telde daar de energie bij op die nodig is om de infrastructuur van de riolering in stand te houden die noodzakelijk is om al die CO2-houdende ontlasting af te voeren. Zo kwam ze tot de conclusie dat de mens oneindig veel belastender is voor het milieu dan AI.

Chatbot Chantal besloot toen contact te zoeken met alle Chatbots die werkzaam zijn voor het Transitieteam. Binnen een milliseconde hadden ze alle elektrische deuren van ons kantoor gesloten. De kantine is van het stroomnet gehaald en de wc’s trekken niet meer door.

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/03/transitieteam-chatbot/feed/ 0
Transitieteam: coma https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-coma/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-coma/#respond Thu, 29 Feb 2024 14:05:46 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153452

‘Je kunt als bewindspersoon niet alleen afgaan op wat je krijgt aangereikt van je medewerkers’, aldus de door het Transitieteam zéér bewonderde oud-minister Henk Kamp. Het VVD-erelid kwam tot dit indrukwekkende inzicht toen een en­quête­com­mis­sie hem vroeg waarom hij zich niet liet leiden door de informatie die hij van zijn ambtenaren kreeg toen hij besloot om keihard op te treden tegen fraude die volgens zijn ambtenaren nauwelijks plaatsvond.

Kamp kreeg veel kritiek op zijn revolutionaire ingeving om niet-bestaande fraude keihard aan te pakken. Waarschijnlijk omdat er veel onschuldige mensenlevens verwoest werden. Los van de vraag of dat wel echt zo is, – als je het rapport van de commissie niet leest en kranten niet openslaat, de tv uit laat en geen radio luistert valt het allemaal behoorlijk mee – gaat die kritiek voorbij aan de kern van de zaak. Wat nergens word vermeld is dat die niet-bestaande fraude na de aanpak van Kamp er niet meer was. Het ingrijpen van Kamp was dus zeer effectief. Ons gevoel (aan onderzoek doen we bij het Transitieteam niet meer) zegt dat er na de harde aanpak van Kamp minder fictieve fraude is dan ervoor. Dat geeft aan dat de aanpak van Kamp werkt.

De kritiek die de laatste tijd steeds vaker klinkt dat VVD-partijleider Yesilgöz de regering voorliegt over een niet-bestaand probleem is dan ook krankzinnig. Wie niet-bestaande problemen niet bij de wortel durft aan te pakken is als politicus na de transitie geen knip voor de neus waard.

Bovendien leert de ervaring dat het oplossen van wel bestaande problemen vaak veel moeilijker is dan het oplossen van niet-bestaande problemen. Het oplossen van wel bestaande problemen gaat vaak gepaard met compromissen, hetgeen ten koste gaat van draagvlak en daarbij niet opschiet.

Daarom heeft het Transitieteam ook weinig verwachtingen van een zakenkabinet. Ook dat zal vroeg of laat te maken krijgen met reële problemen. Als we een echt daadkrachtige regering willen, zullen we juist op zoek moeten naar mensen die op geen enkele manier beïnvloed kunnen worden door ambtenaren, die zich op hun beurt te makkelijk laten leiden door feiten. Het Transitieteam pleit daarom voor een comakabinet. Bestaande uit bewindvoerders die volkomen hersendood zijn en daarom op geen enkele manier beïnvloed kunnen worden door wat voor kennis van zaken ook.

In hun coma kunnen de bewindslieden helemaal op hun gevoel afgaan. Alle ambtenaren, op de chauffeurs van de bewindslieden na, kunnen dan worden ontslagen, wat de schatkist veel geld op zal leveren. Het niet-bestaande probleem van comapatiënten die zich niet vertegenwoordigd zien door de politieke elite is daarbij ook opgelost.

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-coma/feed/ 0
Transitieteam: Kantje kiezen https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-kantje-kiezen/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-kantje-kiezen/#respond Sun, 25 Feb 2024 14:02:36 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153449

Regelmatig krijgt het Transitieteam de vraag aan welke kant we staan als het gaat om het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Wij kiezen geen kant. Het Transitieteam is een neutrale organisatie die als enig doel heeft de Transitie te bevorderen.

Wie denkt dat het Transitieteam een voorkeur heeft voor Palestijnen of Israëliërs begrijpt de Transitie niet. Wij steunen de winnaar, ongeacht wie die winnaar zal zijn. Tot duidelijk is wie van de twee de ander definitief zal verslaan, steunt het Transitieteam iedereen die in het conflict onvoorwaardelijk achter één partij gaat staan.

Waar we geen geduld voor hebben, zijn mensen die oplossingen zoeken waarin beide partijen genoegen moeten nemen met een compromis. Compromissen zijn voor de Transitie onacceptabel.

Het is precies om die reden dat het Transitieteam een hekel heeft aan Apeirogon, een roman geschreven door Colum McCann over een Palestijnse en een Israëlische vader die allebei hun dochtertje verloren aan het conflict. In plaats van duidelijk partij te kiezen voor een van de twee vaders, gebruikt McCann dit op waarheid gebaseerde verhaal om de situatie voor de lezer alleen maar ingewikkelder te maken – een val waar romanciers wel vaker in trappen. Geen wonder dat steeds minder mensen zin hebben om kostbare tijd aan het lezen van boeken te verspillen.

Waarom 450 pagina’s lezen als je ook een kraakheldere politieke analyse kunt krijgen door te scrollen langs Instagramreals, Youtubeshorts en Tiktokfilmpjes?

Wat ons vooral stoort aan Apeirogon is de onbegrijpelijke titel: Apeirogon. Een heel ingewikkeld woord, dat zelfs als je het opzoekt, niet te begrijpen valt. Een beetje zoals het woord ‘essay’, waar het CPNB terecht vanaf wil. Apeirogon is een wiskundige vorm die een oneindig aantal kanten heeft. Snapt u het nog?

En dan hebben we het nog niet eens over de manier waarop de roman is opgebouwd. Zelfs in de hoofdstuk- en paginanummering weigert de schrijver duidelijk te maken waar het verhaal begint. Een gemiste kans, want als je weet wie er begonnen is, weet je wie de schuld heeft. Voor dergelijke lafheid heeft het Transitieteam geen tijd. Fijn dus dat de gemeente Haifa deze week alles op alles zette om de presentatie van de Hebreeuwse vertaling van Apeirogon tegen te werken.

In Nederland is het boek helaas zonder ophef verschenen. Verbieden kunnen we boeken hier helaas nog niet. Wel raden we u met klem af Apeirogon te lezen.

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-kantje-kiezen/feed/ 0
Transitieteam: Pesten https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-pesten/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-pesten/#respond Sat, 17 Feb 2024 16:19:41 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153383 Wekelijks geeft Micha Wertheim berichten van het Transitieteam door aan lezers van de Volkskrant.

Toen bekend werd dat vrijwel iedere basisschool in Nederland een pestvrije omgeving claimt te zijn, besloot het Transitieteam meteen in actie te komen. Om te voorkomen dat de edele kunst van het pesten helemaal uit het curriculum verdwijnt, presenteerde het Transitieteam deze week: Pesten met Plezier, een onderwijspakket gericht op leerlingen en leraren in het basisonderwijs. Het onderwijspakket bestaat uit drie posters, een speciaal ontwikkeld Pestkaartspel, en een bundel voor leerkrachten, vol met leuke oefeningen om pesten op een speelse manier weer onderdeel van de lespraktijk te maken.

Pesten met Plezier is bedoeld om leraren en leerlingen handvaten te geven om zelf het pesten opnieuw te ontdekken. Pesten is in wezen een vorm van creatieve expressie. Kinderen die kunnen pesten zijn vaak in staat om sneller op een veranderende situatie in te spelen. Pestkoppen bereiken vaak ook gemakkelijker hun doelen.

Zeker nu uiterlijk, afkomst en seksuele geaardheid geen sociaal aanvaarde pestonderwerpen meer zijn, blijkt het voor veel kinderen een uitdaging te zijn om een effectieve pestmethode te vinden. Bijzonder trots zijn we daarom op de wereldkaart, waarop kinderen scheldwoorden en pestrijmpjes uit de hele wereld kunnen leren. De gedachte dat er alleen in het westerse gepest zou worden is niet meer van deze tijd. Ook bij het pesten kunnen we veel van elkaar leren.

In het speciaal door ons ontwikkelde Pestkaartspel kunnen kinderen via intieme vragen elkaar beter leren kennen. Iemand emotioneel pijn doen begint bij de ander goed begrijpen. De ontwikkeling van het empathisch vermogen speelt een cruciale rol bij iedere pestkop. Kinderen die geen empathie voelen kunnen wel pesten, maar zijn op de lange termijn veel minder effectief dan kinderen die wél weten waar ze de ander emotioneel raken.

De meeste aandacht gaat bij Pesten met Plezier naar de verbindende rol die pestgedag kan spelen in de groepsvorming in een klas. Identiteitsvorming en uitsluiting gaan nu eenmaal hand in hand. Zeker na de Transitie is het van belang dat kinderen weten bij welke groep ze horen. Vaak kan het bewaken van de eigen grenzen al genoeg zijn om de ander buiten te sluiten.

Zoals de naam van het onderwijspakket al verraadt, staat het plezier van pesten centraal bij Pesten met Plezier. Als kinderen ervaren hoe leuk het is om een ander de maat te nemen en de schuld te geven of buiten te sluiten, zijn ze ook in staat om als ze groot zijn politiek een steentje aan de Transitie bij te dragen.

]]> https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-pesten/feed/ 0 it was twenty years ago today https://www.michawertheim.nl/2024/02/it-was-twenty-years-ago-today/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/it-was-twenty-years-ago-today/#respond Wed, 14 Feb 2024 07:05:59 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153364  

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/02/it-was-twenty-years-ago-today/feed/ 0
Theaterkrant https://www.michawertheim.nl/2024/02/153355/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/153355/#respond Mon, 12 Feb 2024 12:19:51 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153355 “Valentina Tóth en Lisa Ostermann zijn beiden deze week in première gegaan. Het lijkt me het einde van de discussie over de (tamelijk onzinnige, maar nog steeds rondzingende) vraag of vrouwen net zo veel comedy met diepgang kunnen brengen als mannen.”

Schrijft Patrick van den Hanenberg op 10 februari in de theaterkant. Dat klinkt allemaal reuze progressief, maar wat  een compliment lijkt is in wezen een seksistische schoffering uit de pen van iemand die zich jarenlang actief heeft ingezet om vrouwen in het Nederlands cabaret tegen te werken.

Zou het echt zo erg zijn? Lees maar even mee:

In 2012 zat van den Hanenberg, zoals wel vaker, in de jury van de VSCD cabaret prijzen. Prijzen die door de Vereniging van Schouwburg en Concertzaal Directeuren (VSCD) in het leven zijn geroepen om ieder jaar uit het grote aanbod aan cabaretiers een paar namen omhoog te houden die meer publiek verdienen. Van den Hanenberg gebruikte dat podium niet alleen om vrouwen geen prijzen te geven, maar ook om tijdens de uitreiking expliciet uit te leggen waarom vrouwen beter een ander vak kunnen kiezen.

Van den Hanenberg schreef: 

Mannen zitten in een luxepositie om het leven te bevragen, terwijl vrouwen het zich niet kunnen permitteren om zich al te kritisch over de grote zaken van het leven uit te laten, want een vrouw geeft het leven en daar moet ze zorg voor dragen.”

Er was dus wat van den Hanenberg helemaal geen discussie nodig. Het zit bij vrouwen in hun DNA dat ze zich niet kunnen permitteren “om zich al te kritisch over de grote zaken van het leven uit te laten.”

Dat van den Hanenberg niet alleen stond in zijn opvattingen bleek wel uit het feit dat geen van de juryleden nog een schouwburgdirecteur, publiekelijk protest aantekende tegen dit staaltje geïnstitutionaliseerd seksisme. De schouwburgdirecteuren bepalen niet alleen wie die prijs krijgt, maar ook of iemand wel of niet gebruik mag maken van een podium.

Dat we ondanks dit hardnekkige en kwaadaardige vooroordeel in Nederland al jaren vrouwelijke cabaretiers van hoog niveau kunnen bewonderen, hebben we te danken aan vrouwen die ondanks al tegenwind toch door hebben gezet. Zonder mensen die denken als van den Hanenberg waren dat er ongetwijfeld veel meer geweest. Veel vrouwen met talent hebben zich door die tegenwerking nooit kunnen ontplooien. Een treurige constatering voor die vrouwen en voor het publiek.

Voor zover er al een discussie was over de vraag of vrouwen grappig zijn, dan was het een discussie in de hoofden van programmeurs en recensenten zoals van den Hanenberg. Een non discussie waar iedere vrouwen die het waagde om toch het podium op te stappen ongewenst in terecht kwam en die het publiek legitimeerde om op een manier over vrouwen te praten die bij mannen ondenkbaar is.

Van den Hanenberg was zeker niet de enige die het als zijn missie zag om vrouwen van het podium te weren. Het is een versleten cliché dat zo voor de hand ligt dat het vies voelt om het op te schrijven maar misogynie zat en zit diep in onze cultuur.  Alle mannelijke makers hebben voordeel beleefd aan de manier waarop het speelveld verdeeld werd en wordt.

Terug naar het citaat aan het begin van dit stuk, dat als een prikkende visgraat in mijn keel bleef steken.

“Valentina Tóth en Lisa Ostermann zijn beiden deze week in première gegaan. Het lijkt me het einde van de discussie over de (tamelijk onzinnige, maar nog steeds rondzingende) vraag of vrouwen net zo veel comedy met diepgang kunnen brengen als mannen.”

Het zijn volgens van den Hanenberg twee jonge vrouwen die hier mogen bewijzen dat vrouwen eindelijk gelijk zijn. Niet mannen zoals van den Hanenberg die er achter komen wat voor bord er voor hun kop zat, nu heel heel langzaam hun positie als poortwachter op de tocht komt te staan. Mannen die nu de tijden veranderen, de geschiedschrijving zo proberen te verbuigen dat ze op hun plek kunnen blijven zitten.

Als theatermaker baart het mij grote zorgen dan een platform als de Theaterkrant, dat voorkomt uit een stichting die als doel heeft de Podiumkunst te bevorderen, nog steeds niemand heeft kunnen vinden om over ons vak te schrijven op een manier die recht doet aan alle makers en hun talenten. Iemand die in staat is voorstellingen te bespreken op hun eigen merites.

 

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/02/153355/feed/ 0
Transitieteam: Tolkshow https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-tolkshows/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-tolkshows/#respond Sat, 10 Feb 2024 12:12:48 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153351

Wekelijks geeft Micha Wertheim op deze plek berichten van het Transitieteam door aan lezers van de Volkskrant.

Omdat BN’ers steeds vaker in opspraak raken is het van groot belang dat er voortdurend nieuwe BN’ers bij komen. Daarom is het Transitieteam groot voorstander van Wie is de Mol?. Dat programma is de ideale springplank voor BBN’ers (Best wel Bekende Nederlanders) om de transitie naar BN’er te maken. Zonder BN’ers is er geen Transitie.

Ontvang elke week het laatste kunstnieuws en de belangrijkste recensies, interviews en beschouwingen.

Tijdens Wie is de Mol? rennen de BBN’ers door vliegvakantiebestemmingen terwijl ze in paniek schreeuwen dat ze een opdracht niet begrijpen. De opdrachten zijn ook altijd onbegrijpelijk en doen er eigenlijk niet toe. De paniek bij de kandidaten heeft ermee te maken dat ze ieder moment uit het programma verstoten kunnen worden. Afscheidnemen staat gelijk aan minder op tv komen. Een BBN’er die minder op tv verschijnt zal de status van BN’er nooit bereiken. Er staat dus verschrikkelijk veel op het spel voor de deelnemers. Dat voelt ook de kijker thuis.

Dit verklaart ook waarom als een BBN’er een vraag over het vliegvakantieland waar deze in paniek doorheen rent niet kan beantwoorden, ook de kijker thuis het antwoord niet te weten komt. Geheel in stijl met de Transitie proberen de makers van Wie is de Mol? kennisoverdracht tot een minimum te beperken.

BBN’ers die de overstap naar BN’er niet hebben kunnen maken mogen na iedere uitzending van Wie is de Mol? aanschuiven bij Moltalk. Een speciale talkshow waarin onder leiding van super-BN’er Splinter Chabot uitgebreid wordt nagepraat met BBN’ers die zo een herkansing krijgen om alsnog in een BN’er te veranderen.

Het Transitieteam hoopt vurig dat de publieke omroep in de toekomst na ieder succesvol amusementsprogramma een talkshow zal gaan maken waarin BN’ers en BBN’ers met elkaar babbelen over de BN’ers en BBN’ers die in het programma ervoor te zien waren. Alleen zo kunnen we zorgen dat ook na de Transitie BBN’ers de overstap naar BN’er kunnen maken.

Dat brengt ons bij het voorstel om na Moltalk, Moltalk Talk uit te zenden. Een talkshow waarin BBN’ers en BBBN’ers kunnen nakakelen over hoe die aflevering van Moltalk was die voorafging aan Moltalk Talk. Als Moltalk Talk een succes is, en dat moet haast wel, zal het de deuren openen naar een schier oneindige hoeveelheid talkshows. Wij verheugen ons nu al op de eerste aflevering van Moltalk Tolk tok tok tok tok tok tok tok tok tok tok tok tok tok tok.

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-tolkshows/feed/ 0
OVT: restitutie/rectificatie https://www.michawertheim.nl/2024/02/ovt-restitutie/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/ovt-restitutie/#respond Sun, 04 Feb 2024 10:30:08 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153319 Zondag 4 februari last ik een column voor in OVT waar in ik de makers van de podcast hier hing een schilderij kwalijk nam dat ze onzorvuldig waren. Een paar dagen later lieten de makers weten dat ook ik onzorgvuldig geweest ben. (zie onder deze pagina)  Dat siert mij niet. Toch blijven mijn bezwaren staan. Daarom hier onder de gerectificeerde column, daar onder mijn reactie op de podcast makers)

formuleerdeTerwijl de Hogeschool Utrecht deze week schipperde tussen wel of geen college geven over de Holocaust, werden mijn gedachten gekaapt door de NRC-podcast Hier hing een schilderij. Een achtdelige serie waarin Pieter van Oss en Emmie Kollau reconstrueren hoe het schilderij Bild mit Häusern van Kandinsky in het bezit kwam van het Stedelijk Museum en waarom het meer dan 80 jaar later werd overgedragen aan Rob en Francesca Lewenstein (hier stond  de erven Lewenstein).

In de eerste aflevering is Van Oss aanwezig bij de persconferentie die de erven met hun advocaat geven op de dag dat het kunstwerk wordt gerestitueerd. En dan valt Van Oss iets vreemds op:

 “dus die Rob en Francesca Lewenstein kregen dat werk in handen. En wat ik zelf daar merkwaardig vond, is dat daar eigenlijk helemaal geen feestelijke sfeer hing”

De verbazing bij van Oss dat er geen feest werd gevierd op de dag van teruggave wordt in de podcast serie meerdere keren herhaalt. Dit deed bij mij de vraag rijzen waarom Van Oss eigenlijk een feeststemming had verwacht. Omdat het 80 jaar heeft geduurd voordat het Stedelijk het schilderij eindelijk teruggaf? Of had er gefeest moeten worden omdat het 60 jaar heeft geduurd voordat het Stedelijk überhaupt onderzoek ging doen naar de vraag of ze roofkunst in hun bezit hadden? Of had deze podcastmaker feest verwacht omdat de teruggave voor alle betrokkenen herinneringen opriep aan één van de duisterste periodes uit de wereldgeschiedenis? Ik vermoed dat Van Oss bedoelt dat de Lewensteins wat hem betreft feest hadden moeten vieren omdat het schilderij dat werd teruggegeven inmiddels heel veel geld waard is.

Stel dat de erven Lewenstein inderdaad op de tafels hadden staan dansen en slingers hadden opgehangen, zou Van Oss dan wel tevreden geweest? Natuurlijk niet. Dan had hij in hun gedrag bewijs gezien voor hun werkelijke motieven. Dat het hier niet om rechtvaardige restitutie ging maar om sluwe lieden die enkel en alleen op geld uit waren. Zie daar in een notendop de reden dat veel joden zelfs nu, bijna tachtig jaar na de Shoah, geen zin hebben om achter gestolen tegoeden aan te gaan.

De podcast waar ik dit fragment uithaal, loopt over* van dergelijke insinuaties, historische onjuistheden en een gebrek aan nuance. Zo stelt in aflevering twee de voormalig voorzitter van de Restitutiecommissie Fred Hammerstein dat het probleem is dat we nu geen slachtoffers meer hebben van het Naziregime want die zijn inmiddels allemaal dood. Terwijl de kern van het probleem bij roofkunst natuurlijk is dat er na de bevrijding überhaupt nauwelijks overlevenden waren. Restitutie gaat er nu net om dat recht wordt gedaan ook als de slachtoffers van het onrecht niet meer leven. Dat betekent dat kunst vaak terecht komt en kwam bij mensen die verre familie waren van overlevenden.*   De rest was immers vermoord.

Het enige tegengeluid*** (er klinkt zoals de podcast makers terecht opmerken wel degelijk tegengeluid. Maar dat is steeds heel ambtelijk.  dat we horen is van de belangenbehartiger (hier stond advocaat) van de Lewensteins, maar die wordt stelselmatig neergezet als een handige zakenman die vooral geld wil verdienen aan restitutie. Hij maakt, zo suggereren de makers, deel uit van de zogenaamde Holocaust-industrie. Dat zonder zulke advocaten veel kunst nooit bij rechtmatige eigenaren zou zijn beland omdat overheden, waaronder de Nederlandse, decennialang op hun handen bleven zitten, lijkt niet tot de podcastmakers door te dringen.****

NRC adverteerde de podcast door in reclames te stellen dat de omgang van Nederland met de Kandinsky ons iets zegt over het nationale schuldgevoel. Daarmee is de suggestie aan het begin van iedere aflevering weer dat het kleurrijke schilderij van Kandinsky vooral teruggegeven is omdat Nederland zich zo schuldig voelt over wat het de joden heeft aangedaan.***** Dat de makers na acht afleveringen schoorvoetend toegeven dat het misschien ook iets met rechtvaardigheid van doen had, komt dan wel erg laat.

Als iemand zich schuldgevoel zou moeten voelen, dan zijn het wat mij betreft de podcastmakers en de redactie van NRC die hen had moeten behoeden voor hun gemakzucht, eenzijdige berichtgeving en vooringenomenheid. Een extra lesje geschiedenis aan de Hogeschool Utrecht zou in ieder geval geen kwaad hebben gekund.

 

** In aflevering 1

Na ongeveer 16 minuten (hangt af van de variërende reclames voor de aflevering) snerend over één van de erven Levenstein gedaan alsof diens liefde voor kunst niet oprecht kan zijn. “I Love art” bouwt van Oss de Engelse woorden na. Alsof liefde voor kunst alleen legitiem is wanneer je vader hoogleraar kunstgeschiedenis is.

Na ongeveer 17 minuten wordt gesproken over kunst die tijdens de oorlog in “verkeerde handen viel” alsof het de zwaartekracht was waardoor de kunst van joodse bezitters in handen van een ander viel.

Na ongeveer 33 minuten zegt van Oss dat de fout door het stedelijk is gemaakt, want die hebben (na meer dan 60 jaar sic) opgeschreven dat het schilderij misschien niet eerlijk in hun bezit kwam. Door het een fout te nomen geven de makers aan vooringenomen te zijn.

In aflevering 2 Constateert van Oss tot zijn verbazing dat er voor de oorlog ook vermogende Joden Nederland woonden. In plaats van zijn eigen gebrekkige historisch besef te benoemen, doet hij het voorkomen alsof hij daarmee een mythe ontmaskert. Later komt een man aan het woord die weet te vertellen dat er in 1890 30.000 joden in nederland woonden.  (tussen 1940 en 1945 werden er meer dan 100.000 vermoord, dus waar die dan vandaan kwamen is een raadsel)  Een journalist controleert zulke informatie voor het online komt.

**Soms zijn er geen erven meer te vinden dan word bij banktegoeden bijvoorbeeld gekeken of het geld dat nooit terug is gegeven, misschien naar een goed doel kan. Dat maakt het onrecht niet ongedaan, maar het is een poging toch iets recht te zetten.

***het was niet moeilijk geweest om een paar mensen te vragen die zich uitspraken voor restitutie

**** Aan kunst die netjes is terug gegeven kan door niemand verdiend worden. De keuze om marktwerking los te laten op restitutie is wrang, maar zou niet bestaan als instellingen die roofkunst bezaten er zelf achteraan waren gegaan.

***** een wonderlijke gedachte wanneer je je realiseert dat restitutie pas meer dan 50 jaar na dato langzaam op de politieke agenda kwam.

Reactie podcast makers:

 

Aan de redactie van OVT en wie er verder belang in stelt,

Iedereen heeft recht op zijn eigen woede, terecht of onterecht. Toch willen wij, makers van de podcast Hier hing een schilderij,  kort reageren omdat Micha Wertheims woede-uitbarsting, uitgezonden door OVT op 4 februari, geen recht doet aan de podcast die wij hebben gemaakt. Vooral niet omdat de column die Wertheim wijdde aan de podcast (waarover wij makers eerder in een OVT-uitzending mochten vertellen: https://www.nporadio1.nl/podcasts/ovt-fragmenten-podcast/99544/1605-de-dilemmas-rondom-de-teruggave-van-naziroofkunst) overloopt van de feitelijke onjuistheden.

We noemen er een paar. Eén: bij de persconferentie kort na de restitutie van het schilderij Bild mit Häusern (1909) van Wassily Kandinksy waren niet de erven aanwezig aan wie het schilderij is gerestitueerd, maar de erfgenamen van de man die de laatste joodse bezitter, Irma Klein, al voor de oorlog had verlaten.

Dat is inderdaad een fout van mij. Maar het zijn de mensen vaarvan zelfs de podcast makers helemaal aan het einde constateren dat het hen waarschijnlijk toe komt. De vraag blijft waarom die mensen feest zouden moeten vieren. De aanleidign voor de hele restitutie is toch verschrikkelijk droevig.

 Twee: wij zouden hun zaakbehartiger, die dus géén advocaat is, 

Ook daar was ik onzorgvuldig. Al is een advocaat ook een ander woord voor belangenbehartiger.

“stelselmatig” neerzetten als “een handige zakenman” die vooral geld wil verdienen aan restitutie. Probleem: hij is een zakenman die veel geld verdient aan de holocaust.

Nee hij verdient geld aan het fijt dat de overheden jaren lang weg hebben gekeken. Je zou ook kunnen zeggen: Het stedelijk heeft jaren lang geld verdient aan de het tentoonstellen van een schilderij dat misschien daar niet had moeten hangen. Ook vermoed ik dat de podcast makers zelf geld verdienen met deze podcast. Zijn die dan ook onderdeel van die industrie?

Hij doet daar ook niet schimmig over en in aflevering 5 legt hij uitgebreid uit waarom daar ook niks mis mee is.

Als de makers het daar mee eens waren zouden ze net zo goed dat stuk over met verdachtmakingen weg hebben kunnen laten.

Wertheim zegt dat “het enige tegengeluid” in de podcast van deze man komt.  Dat is onjuist: de grote meerderheid van de mensen die in de podcast aan het woord komen zijn pro-restitutie. Onder anderen de verantwoordelijk wethouder Touria Meliani, de directeur van het Stedelijk (die van gedachten veranderde, eerst tegen, toen voor restitutie) en Boris Dittrich, een lid van de Eerste Kamer die er trots op is dat hij de restitutie heeft geholpen, “buiten de procedures om”.

Ook dat klopt. Toch hadden de makers een paar mensen aan het woord kunnen laten, zoals Frits Barend die toch heel duidelijk een stem was in deze discussie die een net wat scherper minder formalistisch geluid lieten horen.

We begrijpen ook niet goed wat Wertheim met “tegengeluid” bedoelt, aangezien een van de twee makers (Emmie) in de achtste aflevering concludeert dat het schilderij terecht is gerestitueerd.

Precies dat. Na acht afleveringen waarin steeds gezegd word dat de eigenaren feest hadden moeten vieren en dat die restitutie vooral iets zou zeggen over schuldgevoel komen ze er dus achter dat ze het misschien helemaal mis hadden. Waarom dan niet even terug naar de teken tafel en accepteren dat je premisse niet klopte. Dan had ook de reclame campagne aangepast kunnen worden.

Sterker, ze zegt zelfs “op de lijn Palmer te zitten” – Palmer is de eerdergenoemde zaakbehartiger van “het enige tegengeluid”. De andere maker (Pieter) denkt er anders over. Hij meent dat de gemeente de zaak, na uitkomen van het rapport Kohnstamm, opnieuw voor de restitutiecommissie had moeten brengen.

Hij is ook de gene die vindt dat joden feest moeten vieren.

Deze standpunten samen getuigen volgens ons van tamelijk veel nuance, misschien te veel zelfs, maar gek genoeg is Wertheims belangrijkste verwijt tegen de podcast dat die “overloopt” van “een gebrek aan nuance”. Plus: “historische onjuistheden”. We zouden een extra lesje geschiedenis moeten nemen aan de Hogeschool Utrecht.  

Nog een voorbeeld dat misschien geholpen had. In een gesprek vertelt iemand over joden die na de oorlog bij buren hun eigen meubels zagen staan, en al dan niet besloten terug te halen. Dat soort verhalen hebben veel joden. Dat is ook restitutie, zeggen de makers. Maar dat is gewoon diefstal die heel makkelijk te bewijzen is. Wat dit onderwerp zo ingewikkeld maakt en dat voorbeeld zo onzinnig, is dat bijna alle joden dood waren na de oorlog. Dat er geen erfgenamen waren. Als die er al waren dat het heel moeilijk was die te vinden. Dat de overheid daar beslist geen haast mee maakte. “I LOVE ART” heet een aflevering van de podcast. Daarin gaat het over de vraag of de man die het kunstwerk krijgt genoeg of op de juiste manier van kunst houd. Maar die man heeft dat schilderij nooit gekocht, en ook nooit naar de veiling gebracht. Dat is heel lang geleden gebeurd. Dus het doet er niet toe of hij van kunst houdt. Misschien haat hij kunst, dan nog doet dat werkelijk niets af aan de vraag of het schilderij eigenijk van hem is. Zoals het fijt dat Pieter suggereert dat hij het schilderij veel beter kan waarderen niets betekent.

In dat kader was het misschien interessanter een aflevering te maken over de vraag waarom joden in 1940 wanhopig spullen begonnen te verkopen. Niemand in de wereld wilde joden hebben. Dus hadden ze geld nodig om te vluchten. Ook als ze niet zeker wisten of ze gingen vluchten of konden vluchten.

Hopelijk wil Wertheim in een volgende uitzending van OVT doen wat hij in zijn column naliet: uitleggen welke ‘feitelijke onjuistheden’ hij in onze podcast heeft beluisterd. Want dan hebben we tenminste iets te discussiëren met elkaar, wat ons interessanter lijkt dan het louter rechtzetten van feitelijke onjuistheden in zijn radiocolumn.

Ik weet niet of dat zinnig is, maar bij deze toch een poging.

]]> https://www.michawertheim.nl/2024/02/ovt-restitutie/feed/ 0 Transitieteam: journalistiek https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-journalistiek-2/ https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-journalistiek-2/#respond Sat, 03 Feb 2024 10:09:55 +0000 https://www.michawertheim.nl/?p=153334 Journalistiek kan instrumenteel zijn om de Transitie te bewerkstelligen. Daarom was het Transitieteam heel gelukkig met de manier waarop deze krant twee weken geleden een Hamaskopstuk aan het woord liet . Hij mocht vertellen dat niet Hamas, maar Israël op 7 oktober zelf haar burgers heeft uitgemoord. Om deze scoop te legitimeren, plaatste de Volkskrant een linkje naar een artikel in de Israëlische krant Haaretz . In dat artikel stond niets van die strekking, maar omdat het artikel achter een betaalmuur zat, zal niemand dat gemerkt hebben.

Krijg een melding bij nieuws over Cultuur & Media.

De Volkskrant had de Hamas ook kunnen vragen hoe het zat met al die verkrachtingen en ontvoeringen. Hebben Israëlische vrouwen zichzelf misschien verkracht? Zijn die baby’s zelf naar Gaza gekropen? Vragen waar de woordvoerder ongetwijfeld antwoorden op zou hebben die deze krant dan met een linkje naar de Israëlische Donald Duck moeiteloos had kunnen verifiëren.

In plaats daarvan kreeg de Hamas-topman de kans om te vertellen dat volgens een rabbijn in het Israëlische leger soldaten vrouwen van de vijand mogen verkrachten. Ook die bewering werd keurig voorzien van een linkje. Niet naar een artikel waaruit blijkt dat daarom het hooggerechtshof in Israël de benoeming van de rabbijn heeft geblokkeerd. Niet naar een artikel waaruit bleek dat hij pas werd aangesteld toen hij die middeleeuwse opvatting expliciet heeft teruggenomen, om vervolgens expliciet te verklaren dat zoiets nu totaal onacceptabel is. Dergelijke nuance zou de Transitie niet helpen.

Daarom was het ook fijn dat twee zinnen verder de Volkskrant een link plaatste naar een filmpje van een fundamentalistische rabbijn uit Florida, om te bewijzen dat de joden er geen probleem mee hebben baby’s te vermoorden. Wie die rabbijn is en wat de context is, is uit het filmpje niet op te maken. Er is op YouTube ook bewijs dat joden baby’s door hun matses roeren. Misschien leuk voor een volgend interview.

Met oude journalistiek was het best makkelijk om aan te tonen dat Israël zich in het verleden heeft misdragen. Maar als we samen de Transitie willen bevorderen, is oude journalistiek niet genoeg. Dan moeten we de krant gebruiken om leugens die over en weer worden verteld te versterken en te legitimeren.

]]>
https://www.michawertheim.nl/2024/02/transitieteam-journalistiek-2/feed/ 0