13 oktober 2019

OVT Column NOS.nl

Radio Column (dus met spelfouten) voor VPRO OVT  in Nijmegen.

In zijn memoires Christopher and His Kind, beschrijft de Engelse schrijver Christopher Isherwood, hoe hij in 1938 uit Duitsland vertrekt.

Negen jaar eerder was hij vanuit Engeland naar Berlijn vertrokken, omdat de homo vriendelijke stad hem de meeste vrijheid gaf zijn leven in te richten zoals hij dat wilde.

Met de opkomst van het nazisme werd dat te gevaarlijk.

Na enkele omzwervingen komt Isherwood terecht in Amerika. Van een afstand moet hij daar toezien hoe de stad waar hij zo gelukkig was, samen met de rest van Europa volledig ten gronde wordt gericht door het fascisme.

Isherwood beschrijft hoe hij in New York geobsedeerd op zoek gaat naar nieuws over Berlijn. Iedere krant en ieder artikel dat hij te pakken krijgt spelt hij tot het kleinste detail uit. Gedreven door de krankzinnige gedachte dat het verzamelen en bijhouden van nieuws, de vernietigende opmars van het fascisme zou kunnen afremmen.

Ik moet steeds vaker aan dat obsessieve zoeken naar nieuws denken als ik weer eens, tegen beter weten in, naar de nieuwssite van de NOS surf om te lezen over de successen van Erdogan, Netanyahu, Orban, Trump, Putin, Johnson, en al die andere wereldleiders die na hun eigen verkiezing, opeens weinig meer op hebben met democratie en een vrije samenleving.

Op de nieuws site van de NOS staat vrijwel nooit iets dat ik niet al wist. Toch blijf ik de pagina verversen.  Ook deze week.

Om te kijken hoe zich in Syrië een nieuwe gruwelijke ramp voltrekt, en hoe in Duitsland een aanslag plaatsvond op een synagoge Halle. Of eigenlijk hoe een mislukte aanslag plaatsvond op een synagoge in Halle. Want als het wapen niet had gehaperd, en de deur niet goed op slot had gezeten, dan waren er veel en veel meer doden gevallen.

Zelf kom ik al jaren niet meer in de synagoge. Maar ik herinner mij wel hoe ik daar vroeger als kind kwam. We gingen vrijwel nooit naar sjoel maar met Jom Kipur, grote verzoendag, waren we er wel een paar uur te vinden.

Ik herinner mij hoe mijn broer en ik verstoppertje speelden tussen de mannen die in hun wit met zwart gestreepte gebedskleden met de voorzanger mee zongen.

Ik herinner mij hoe iedereen na een dag vasten net iets anders rook dan normaal.

Ik herinner mij dat we probeerde te zwaaien naar mamma, die op het balkon bij de vrouwen zat.

Ik herinner mij hoe iemand, een niet joodse vriend van de synagoge, als het donker begon te worden, binnen de kaarsen aan stak.

Ik herinner het wachten op de schelle blaffende klank van de sjofar. De ramshoorn die aangeeft dat de diens, en daarmee grote verzoendag bijna is afgelopen.

Ik herinner mij hoe iedereen elkaar daarna de beste wenste wenste. En hoe we eenmaal buiten mijn moeder zochten,  die ieder jaar weer verklaarde dat dit de aller laatste keer was dat ze zich op het balkon liet opsluiten.

Maar ik herinner mij ook dat er altijd mannen van de beveiliging bij de ingang stonden om iedereen te fouilleren. Ik herinner mij metaal detectors, en marechaussees die met een machinegeweren op het dak heen en weer liepen.

Ik herinner me dat er regelmatig aanslagen waren op Synagogen en dat dat er nu eenmaal ook bij hoorde.

Dit jaar was het een Neonazi, die volgens de nieuws site van de NOS alleen handelde. Voor zover je kan spreken van alleen handelen als iemand goed geschoold is in een ideologie die al jaren bestaat en steeds vaker haar kop weer opsteekt.

Al klikkend op de site van de NOS zapte ik heen en weer van Koerdistan naar Duitsland.

Starend naar het beginscherm viel mijn oog op de link naar “75 jaar bevrijding” Een project van de NOS om het laatste jaar van de tweede wereld oorlog, van dag tot dag te verslaan. De pagina’s zijn opgemaakt alsof de nieuwssite van de NOS ook toen al bestond.

Die historische nieuwssite van de NOS ziet er heel realistisch uit. Iedere dag kan je als bezoeker zien wat er 75 jaar gelden allemaal in Nederland gebeurde.

Zo las ik vanochtend dat het vandaag precies 75 jaar geleden is dat het kabinet de collaborerende rechters van de hoge raad ontsloeg. Het ministerie van Justitie had de Hoge Raad in 1943 van Den Haag naar Nijmegen verplaats met het oog op een mogelijke invasie. Omdat Nijmegen eerder bevrijd was dan de rest van het land, kon de zuivering van de Hoge Raad, precies 75 jaar geleden, hier in Nijmegen beginnen.

De joden vervolging komt maar heel sporadisch aan bod op de site. En dat is terecht waarschijnlijk.

Voor de meeste Nederlandse was de Jodenvervolging geen groot nieuws. Die hadden andere zorgen. Bovendien waren de meeste joden in het laatste jaar van de oorlog al opgepakt en afgevoerd. Als de NOS nieuws site 75 jaar geleden bestaan had, dan was er over joden niet veel meer te melden geweest.

Gek genoeg heeft de historische site van de NOS ondanks alle gruwelijkheden die toen plaats vonden, iets geruststellends. Omdat er duidelijk veel werk en zorg in is gaan zitten. Maar ook omdat je weet hoe het af zal lopen:

De Nazi’s worden verslagen, West Europa wordt bevrijd. De wederopbouw kan beginnen.

Het is één van de grootste valkuilen van de geschiedenis. Wij kennen de uitkomst, en dat heeft iets geruststellends.

Wie de dagelijkse angst en onzekerheid van Isherwood wil voelen heeft niets aan zo’n historische site. Die moet terug klikken naar de actuele nieuwssite van de NOS.

Daar kan je iedere minuut van de dag ervaren dat de geschiedenis nog lang niet klaar is met ons.