11 maart 2023

“Cashen met Kritiek”

Doortje Smithuijsen spreekt in Volkskrant van vrijdag 10 maart, haar zorgen uit over een nieuwe trend in de film wereld. Met komedies over onrecht word systeem critiek tot verdien model gemaak schrijft ze. De satirische films die Smithuijsen beschrijf willen enkel amuseren en dat is volgens haar niet goed. Door kritische theorie tot amusement te maken slaan ze iedere impuls om iets aan de problemen om ons heen te doen plat. De constatering dat satirische blockbusters over het systeem iets nieuws zouden zijn illustreren vooral dat Smithuisen blijkbaar niet bekent is met het werk van Charly Chaplin. Dat Chaplin met The Great Dictator het fascisme geen halt wist toe te roepen en een fortuin verdiende door in Modern Times zijn licht te schijnen op uitbuiting en armode is ironisch maar staat los van wat die films zo bijzonder en tijdloos maakt. Wie Chaplins films kijkt word even opgetild omdat we zien dat tussen alle ellende ook liefde schoonheid en humor kunnen bloeien. Een rede om de moed nog even niet op te geven.
De gedachte dat satire alleen bestaansrecht heeft wanner ze ons helpt los te komen van het kapitalisme, is even potsierlijk als de suggestie dat de films die worden besproken alleen gemaakt zouden zijn om geld te verdienen. In bijde gevallen is de gedachte dat kunst pas bestaansrecht heeft wanneer ze meer is dan alleen mooi, grappig of troostrijk.
Dont look up, Triangel of Sadness en The White Lotus zjin ongetwijfeld gemaakt door mensen die zich zorgen maken over de wereld. De denkfout is dat wie zich zorgen maakt ook zou weten wat de oplossing is.

Dat er door de makers geld wordt verdient is een prettig bijverschijnsel dat voor de meeste kunstenaars helaas niet opgaat. De suggestie dat geld hun belangrijkste motivatie zou zijn is ronduit kwaadaardig. Moeten we er dan ook van uitgaan dat Smithuijsen haar betoog alleen schreef om een factuur aan de volkskrant te mogen sturen?

Echt dubieus is tenslotte haar suggestie dat Parasite net een betere film zou zijn omdat Aziatische producenten minder om geld geven dan hun collega’s in Hollywood. Als Triangle of Sadness één ding laat zien is het wel hoe aanmatigend en misplaatst het is om te denken dat een arme Aziatische schoonmaakster een intrinsiek beter mens is dan de rijke Amerikanen voor wie ze werkt. De wereld is altijd net iets complexer dan we zouden wensen. Zie daar de kracht van Satire.