18 september 2023
Het Transitieteam: BNN
Wekelijks geeft Micha Wertheim berichten van het Transitieteam door aan de lezers van de Volkskrant.
Lang voordat de eerste paal van het Transitiecentrum in de grond ging, legde een kleine groep idealisten de fundamenten waarop het Transitieteam nog dagelijks bouwt.
Deze week staat het Transitieteam daarom stil bij de eerste tv-uitzending van BNN. Bart de Graaff nam 25-jarig geleden met zijn nieuwe omroep het publieke bestel bij de hand, in de richting van wat nu de Transitie heet. De Graaff, die leed aan een groeistoornis, wilde met de intellectuele ontwikkeling van jongeren doen wat met zijn fysiek was gebeurd. Televisie was volgens hem, ver voor de uitvinding van TikTok, Instagram en YouTube, de manier bij uitstek om intellectuele groei een halt toe te roepen. In zijn eerste uitzending liet De Graaff een geëngageerde satire zien waarin meteen duidelijk werd welke richting hij op wilde.
Kijkers zag een dronken Teletubbie over de planten in zijn eigen tuintje heen pissen. Waar Teletubbies was ontwikkeld om jonge kinderen via de tv te stimuleren in hun ontwikkeling, liet De Graaff zien dat het medium veel geschikter was om jongeren juist in die ontwikkeling te stoppen. Regressie in plaats van progressie.
BNN zette vanaf dat moment in op twee eigenschappen die van groot belang zijn gebleken voor de Transitie: hedonisme en slachtofferschap. Met programma’s als Spuiten en slikken maakte de omroep jongeren duidelijk dat het eenvoudig was om te vluchten in drank drugs en seks. Een programma over jongeren in een jeugdorkest die door oefening meer dan de som der delen wilden worden, zou bij BNN ondenkbaar zijn geweest.
In plaats van het plezier van literatuur te tonen, lieten ze een presentatrice aan de noodrem van een trein trekken. Destructie en stilstand boven constructie en groei. Die missie kwam ook tot uiting in de zogenaamde bumpers die BNN tussen haar programma’s vertoonde: filmpjes van presentatoren die iets kapotsloegen.
Daarnaast kwam BNN met gelauwerde programma’s over mensen die heel ziek waren en soms zelf doodgingen. Slachtofferschap, zo begreep BNN ver voordat het Transitieteam haar eerste manifest schreef, staat na de Transitie bovenaan in iedere hiërarchie.
Vaak is gesuggereerd dat de programmamakers die jong bij BNN aan de slag gingen, nooit plaatsmaakten voor een nieuwe generatie. Maar die kritiek gaat voorbij aan de het feit dat deze Transitie-pioniers een groeistoornis wisten te bereiken die gespiegeld was aan die waaraan De Graaff leed. Ze werden van buiten oud, maar stonden van binnen stil.
Volg Micha