01 juni 2016
Monument
De discussie over het door sterarchitect Daniel Libeskind ontworpen namenmonument heeft een nieuwe wending gekregen nu sterarchitect Rem Koolhaas een ontwerp heeft gemaakt waarin nóg veel uitgebreider wordt stilgestaan bij de Jodenvervolging.
In het plan van Koolhaas zou er voor iedere vermoorde Jood een dichtgemetseld huis in Amsterdam moeten komen te staan. De huizen zouden symbool staan voor de families en nabestaanden die de slachtoffers van de shoah nooit gehad hebben. Volgens de actiegroep die Koolhaas vroeg met het ontwerp te komen, is dit de enige manier waarop recht kan worden gedaan aan de slachtoffers. Kenners zijn het erover eens dat het plan van Koolhaas de namenwand van Libeskind overtreft, en concluderen ook dat Koolhaas zo meer recht doet aan de slachtoffers. De gedachte dat er voor iedere vermoorde Jood, Rom en Sinto alleen een naam in een muur staat, is in het licht van het plan-Koolhaas eigenlijk een belediging.
Het plan van Koolhaas maakt het voor burgemeester Eberhard van der Laan extra moeilijk om tot een beslissing te komen in wat steeds meer een hoofdpijndossier lijkt te worden voor de Amsterdamse burgemeester. Zeker nu er geruchten gaan dat weer een andere comité in gesprek is met sterarchitect Frank Gehry. Gehry is op hun verzoek al een paar weken bezig met een schets voor honderdtweeduizend zeppelins die boven de stad zouden moeten komen te zweven, om zo een symbolische schaduw te werpen over Amsterdam. Sommige critici zetten het plan van Gehry weg als megalomaan, maar de opdrachtgevers wijzen erop dat honderdtweeduizend schaduwen over Amsterdam niet ongedaan kunnen maken wat in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd. Het is ook vanuit die gedachte dat weer een andere groep sterarchitect Richard Meier bereid heeft gevonden na te denken over een plan om voor alle tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden, Roma en Sinti een kuil te graven die zo diep is dat er voortdurend lava uit omhoogspuit. Een indrukwekkend plan dat verbleekt bij de plannen van sterarchitect Renzo Piano, die op verzoek van weer een andere actiegroep heeft voorgesteld om een berg onder Amsterdam te bouwen die de hele stad honderdtweeduizend meter optilt. Critici zijn het erover eens dat het plan van Piano het meeste eer doet aan de volkerenmoord die zich 75 jaar geleden in Europa afspeelde.
In dit licht is het een opluchting voor de Amsterdamse burgemeester sterarchitect Zaha Hadid nog niet klaar was met haar ontwerp toen ze eerder dit jaar onverwacht overleed.
Wat het dossier nog gecompliceerder maakt, is dat alle plannen gefinancierd zouden moeten worden uit de tien miljoen euro aan erfpachtboetes die Amsterdam ten onrechte oplegde aan overlevenden van de Jodenvervolging. Wat in eerste instantie een mooi bedrag leek, verbleekt als het gaat om de miljarden die nodig zijn om het plan van Piano te verwezenlijken. Daarom heeft hij het stadsarchief opdracht gegeven te onderzoeken of er niet nog een ander potje te vinden is met geld dat eigenlijk van overlevende Joden is.
Als dat geld niet gevonden kan worden, zal de burgemeester misschien toch zijn toevlucht moeten zoeken tot het plan de zoektocht naar een monument zelf te verheffen tot monument. Dit conceptuele performance-monument zou eruit bestaan dat juist het oneindige soebatten over de vraag wanneer er genoeg monumenten staan, een passend monument is. De discussie over een passend monument zou Amsterdam tot in lengte van dagen moeten blijven achtervolgen alsof het de dode zielen zijn die nooit rust kunnen vinden.
Volg Micha