24 november 2024
OVT: absurdisme
Deze maand is het 50 jaar geleden dat Kees van Kooten en Wim de Bie het Simplisties verbond oprichtten.
De eerste uitzending, die integraal online is terug te kijken, begint met van Koten den de Bie die gezeten achter een bureau de kijker op een even ernstige als merkwaardige toon toespreken. De taal die ze bezigen is ontregelend en vervreemdend en wat mij betreft nog steeds een zeer actuele parodie op platitudes en het zelfgenoegzame taalgebruik van de macht.
“het gaat veel te goed met ons,” stelt de Bie, “en daarom gaat het zo slecht”
“Dik doen, niets doen, weg doen en moeilijk doen, vieren de hoogste tijd” vult van Koten daar in staccato aan toe.
Even later legt de Bie uit dat:
”simplisme is, vrede hebben met je menselijke onvrede.” Om daar even later aan toe te voegen:
“politiek, nog kerkelijk, nog werkelijk, gebonden wij zijn: erkennen wij niet meer dan één isme, het simplisme.”
Daarna schakelt de uitzending over naar een zaaltje in hotel Krasnaposly waar het Simplisties verbond zich uiteenzet.
De scene die volgt houdt het midden tussen een politiek congres en een persconferentie. Ze voltrekt zich iets trager dan we nu op televisie gewend zijn, maar heeft de tand des tijds verder helemaal doorstaan.
De absurdistische plechtigheid is een haarscherpe parodie op iedere organisatie die zichzelf belangrijker is gaan vinden dan het doel waartoe ze dient. Hoe vaker de heren, uitleggen wat het simplisme is, hoe duidelijker het wordt dat dit een stroming is die geen positie in wil nemen, maar ons wil verlijden ons eigen waarheden ter discussie te stellen: Door de taal waarin we de macht spreekt in spel en tekst te deconstrueren.
De vergadering wordt voorafgegaan door plechtige op marsmuziek marcherende majorettes, die zo uit een cartoon van Gumbah lijken te zijn gestapt. De onderlinge irritaties tussen van Koten en de Bie die gedurende de hele uitzending aanwezig zijn, verhogen de feestvreugde alleen nog maar meer.
Wat opvalt is dat ze hun pijlen niet zo zeer op reactionair Nederland richten, maar vooral ook op de zelfgenoegzame dogma’s van hun progressieve landgenoten. Zo verklaren ze dat de mattenkopper, het iconische logo van het Simplisties verbond, een reactie is op doorgeschoten minimalistische vormgevers.
Of ze daarmee dit modernisme wegzetten als een liefdeloos trucje, of de kritiek op deze ontwerpstijl juist wegzetten als liefdeloos en simplistisch wordt niet duidelijk, en dat is precies wat de scene zo tijdloos maakt.
Daarom verbaasde ik mij over een brief die de VPRO deze maand aan al haar leden stuurde. De omroep gebruikt het jubilerende verbond om geld in te zamelen in tijden van bezuinigen. Dat inzamelen van geld lijkt mij geen slecht plan. Wat mij stoorde is dat ik in deze brief las dat van Kooten en de Bie, volgens de VPRO decennialang het morele kompas van progressief Nederland waren.
Goede satire en zeker absurdisme kan volgens mij per definitie geen moreel kompas zijn. Ze kan ons hooguit verlijden om de absurditeit van onze eigen vooringenomen zekerheden onder ogen te komen.
Zo herinner ik mij een aflevering, ten tijde van de eerste golf oorlog, waarin het simplistisch verbond voor spoedoverleg bijéén kwam. Wij zagen thuis, gezeten op de bank, hoe van Koten en de Bie om de beurt bezweet uit een denkbeeldige vergaderruimte stapte om de pers te vertellen dat het nog steeds niet gelukt was om een heldere verklaring op te stellen over wat het Simplisties verbond van deze oorlog vond.
Wie hoopte op een helder mening kwam na afloop van de uitzending bedrogen uit. Van Kooten en de Bie waren een boel, maar geen kompas.
Het is jammer dat het Simplisties verbond niet meer bestaat, anders was ik heel benieuwt geweest wat de heren daar zelf over dergelijk taalgebruik te zeggen hadden gehad.
Volg Micha